Dapp یا برنامه غیرمتمرکز چیست؟

مقدمه

اگر علاقه مند به مباحث ارز دیجیتال باشید و موضوعات مرتبط با آن را دنبال کنید احتمالاً بارها با واژه های مثل برنامه غیرمتمرکز یا Dapp مواجه شده‌اید. شاید برای شما هم این سوال پیش آمده باشد که این عبارت ها چه معنایی دارند. واژه Dapp مخفف عبارت “Decentralized Application” است که همان معنای برنامه غیرمتمرکز را می دهد.در این مطلب قصد داریم در مورد این برنامه ها، ویژگی ها، مزایا و معایب آن ها و همچنین تفاوت آنها با برنامه‌های متمرکز نکاتی را خدمت شما بیان کنیم. همراه ما باشید.

آشنایی با برنامه غیرمتمرکز (Dapp) 

اگر بخواهیم یک تعریف کلی از این عبارت ها داشته باشیم باید بگوییم، اپلیکیشن ها و برنامه هایی که روی شبکه های بلاکچین یا همتا به همتا از کامپیوترهای مختلف به جای اجرا روی یک کامپیوتر راه اندازی می گردد، برنامه های غیر متمرکز هستند. این برنامه ها خارج از حوزه اختیارات یک مقام واحد عمل می کنند و تحت مدیریت یک قدرت مطلق نیستند. مثلاً برنامه هایی مثل اینستاگرام یا توییتر که به وسیله افراد خاص کنترل می‌شوند برنامه‌ های متمرکز هستند و در چارچوب برنامه های غیر متمرکز قرار نمی گیرند. برنامه های غیر متمرکز بر روی شبکه همتا به همتا P2P قابلیت اجرا دارند.

از جمله مهمترین برنامه های غیر متمرکز حال حاضر جهان می توانیم به بیت تورنت و پاپکورن تایم اشاره کنیم. در این برنامه ها تمام کاربران در حال مصرف محتوا هستند. یکی از ویژگی های مهم اپلیکیشن های غیر متمرکز روی شبکه بلاکچین عمومی این است که آن ها متن باز هستند. یعنی هیچ کس حق ایجاد تغییرات در آنها را ندارد و به محض اینکه یک پیام منتشر شود، آن پیام در معرض دید تمام کاربران حاضر در شبکه قرار می گیرد.از برنامه غیرمتمرکز یا Dapp بیشتر در قرارداد های هوشمند اتریوم استفاده می‌شود. در حقیقت Dapp مانند یک رابط کاربری عمل می‌کند و به کاربران این امکان را می دهد که با قرارداد هوشمند روی شبکه اتریوم تعامل داشته باشند. البته برنامه غیرمتمرکز در بلاکچین های دیگر هم کاربرد دارد اما تا الان بیشترین تاثیر را روی بلاکچین اتریوم داشته است.

آشنایی با ویژگی های برنامه غیرمتمرکز (Dapp)

آشنایی با ویژگی های برنامه غیرمتمرکز می تواند به شناخت بیشتر این برنامه ها کمک کند. مهم ترین ویژگی های Dapp عبارتند از:

برنامه غیرمتمرکز همانطور که در بخش ابتدایی گفتیم به صورت متن باز است. به برنامه هایی متن باز گفته می شود که تمام فعالیت آن ها با جزئیات در اختیار کاربران قرار بگیرد. در واقع مهمترین هدف از طراحی چنین برنامه هایی، رعایت اصل شفافیت است. این ویژگی اعتماد بیشتر مخاطبان یک شبکه را به همراه دارد و همینطور سبب توسعه بیشتر آن می‌شود. در واقع کاربران با استفاده از این ویژگی می توانند تصمیمات بهتری در بازار بگیرند.

ویژگی دیگری که Dapp دارد، وجود پروتکل هایی مثل POW و POS است. این پروتکل ها از این جهت اهمیت دارند که کاربران فقط در صورت تایید و قبول کردن آنها امکان استفاده از برنامه غیرمتمرکز را دارند. معمولاً برنامه نویسی این پروتکل‌ها توسط تیم های توسعه دهنده برنامه غیرمتمرکز انجام می‌شود.

البته مهمترین ویژگی برنامه غیرمتمرکز ، خود عبارت غیر متمرکز است. وجود این ویژگی کمک می کند تمام تراکنش های شبکه بر روی دفتر کل ثبت و ذخیره شوند. این تراکنش ها در اختیار تمام کاربران قرار دارند و آنها می‌توانند بر روی عملکرد سایر کاربران نظارت و تحلیل داشته باشند.

ویژگی چهارم برنامه های Dapp امکان دریافت پاداش در این برنامه ها است. در واقع کاربران با فعالیت در شبکه های غیر متمرکز می‌توانند از پاداش‌های این شبکه ها بهره ببرند. همین موضوع سبب شده تا بسیاری از دارندگان سیستم های کامپیوتری در سراسر جهان از برنامه های غیر متمرکز استفاده کنند.

طبیعتاً وقتی قرار است در یک شبکه مجازی فعالیت داشته باشید، بررسی امنیت آن برای شما اهمیت زیادی دارد. در برنامه های غیر متمرکز به دلیل اینکه آنها بر روی شبکه بلاکچین طراحی و اجرا می شوند، هیچکس امکان دخالت و نفوذ ندارد و به این ترتیب امنیت آنها در سطح بالایی می باشد.

انواع برنامه های غیرمتمرکز (Dapp)

برنامه های غیر متمرکز بر اساس نحوه دسترسی به بلاکچین در دو گروه تقسیم می شوند. دسته بندی این برنامه ها به شکل زیر است:

مسیر دسترسی دسته اول برنامه های Dapp به شبکه بلاکچین از طریق نود خود آنها است. این دسته از برنامه های غیر متمرکز به صورت همیشگی نود ها را فعال کرده و نسبت به همگام‌سازی آنها اقدام می‌کنند.

دسته دوم برنامه های غیر متمرکز، برنامه های هستند که نود آنها به صورت عمومی در شبکه بلاکچین قابل مشاهده می باشد. در واقع در این دسته، نودها معمولاً به چندین کاربر ارائه خدمات انجام می دهند.

مهمترین بخشهای برنامه های غیرمتمرکز

فعال سازی برنامه های غیر متمرکز بدون وجود بخش های گوناگونی که در آنها تعریف می شوند غیر ممکن است. بخش های مختلف یک برنامه غیرمتمرکز عبارتند است:

بلاکچین:

اولین بخش مهم یک برنامه غیرمتمرکز بلاکچین است. شبکه بلاکچین ابزار لازم را در اختیار برنامه های غیر متمرکز قرار می دهد تا آنها به این ترتیب بتوانند به اهداف خودشان دست پیدا کنند. در واقع بلاکچین مانند یک پایگاه داده برای نگه داشتن اطلاعات برنامه های Dapp عمل می کند.

اتریوم:

احتمالاً بارها با نام ارز دیجیتال اتریوم در مقالات مختلف حوزه رمز ارز مواجه شده اید. منظور ما در اینجا از اتریوم شبکه بلاکچین اتریوم است که به عنوان یک شبکه قدرتمند رمزارز شناخته می شود. این شبکه به راحتی می‌تواند تمامی ابزار لازم مثل قرارداد هوشمند را برای توسعه دهندگان Dapp فراهم آورد.

قرارداد هوشمند:

در طول این مطلب بارها به قرارداد هوشمند اشاره کردیم. قرارداد هوشمند در حقیقت نوعی اپلیکیشن کامپیوتری است که کدنویسی آن بر روی شبکه بلاکچین اتریوم انجام شده است. از طریق این قراردادها شما می‌توانید انجام برخی اعمال پیش بینی شده در زمان خاص را کد نویسی کنید. با استفاده از قرارداد هوشمند شما می توانید برای یک اپلیکیشن غیر متمرکز قانون مشخصی تعیین کنید تا اپلیکیشن طبق آن عمل کند.

غیر متمرکز سازی:

غیر متمرکز سازی یکی از ویژگی های مهم برنامه های غیر متمرکز است که امکان حذف سلسله مراتب مدیریتی را ایجاد می کند. اجرای خودکار قراردادهای هوشمند در بلاکچین اتریوم به روند غیر متمرکز سازی کمک زیادی می‌کند. وجود این روند برای شفافیت بیشتر برنامه‌های Dapp لازم و ضروری است.

والت:

به جرات می توان گفت بدون وجود کیف پول نمی توان هیچ اقدامی در شبکه ارزهای دیجیتال انجام داد. در برنامه های غیر متمرکز، والت ها دسترسی به برنامه ها را ممکن می سازند. کیف پول، راهی برای ایجاد ارتباط بین اپلیکیشن غیرمتمرکز و بلاکچین است. این راه ارتباطی کمک می‌کند، کاربران بهتر بتوانند از ویژگی‌های Dapp بهره ببرند.

برنامه غیرمتمرکز و برنامه متمرکز چه تفاوت هایی دارند؟

مقایسه برنامه های متمرکز و غیر متمرکز می تواند برای هر فعال دنیای ارز دیجیتال جالب باشد. اولین تفاوت بزرگ برنامه متمرکز و برنامه غیرمتمرکز در پایگاه داده آنها است. برنامه های غیر متمرکز معمولاً از قراردادهای هوشمند و راه ارتباطی که آنها ایجاد می کنند برای انتقال اطلاعات به بلاکچین بهره می برند.

در واقع شبکه بلاکچین پایگاه داده این گونه برنامه ها است. اما در اپلیکیشن های متمرکز با یک پایگاه داده مرکزی روبرو هستیم که اطلاعات مستقیماً از طریق برنامه به پایگاه داده منتقل می شود. پایگاه داده در برنامه های متمرکز لزوماً شبکه بلاکچین نیست. و حتی برخی سخت افزار ها در این زمینه مورد استفاده قرار می گیرند. تفاوت دیگری که بین برنامه غیرمتمرکز و برنامه متمرکز وجود دارد در شفافیت آنها است.

همانطور که قبل تر هم گفتیم برنامه های Dapp روی شبکه P2P فعالیت دارند. همچنین گفتیم که داده های آنها در شبکه بلاکچین عمومی ذخیره شده و همه کاربران می توانند به آنها دسترسی داشته باشند. اما چنین چیزی در برنامه‌های متمرکز وجود ندارد. در این برنامه ها بخش عظیمی از اطلاعات در محل نصب برنامه نگهداری می‌شود و تنها بخشی از داده های ضروری از طریق اینترنت قابل دریافت هستند. همین موضوع به خوبی نشان می‌دهد که شفافیت برنامه های غیر متمرکز در سطح بسیار بالاتری از برنامه‌های متمرکز قرار دارد. با بررسی تمام این موارد می توان گفت برنامه های غیر متمرکز با ویژگی هایی که دارند گزینه مناسب تری در مقایسه با برنامه های متمرکز هستند.

مهمترین مزایای برنامه غیرمتمرکز

برنامه غیرمتمرکز با توجه به ویژگی ها و شرایطی که دارد، طبیعتاً مزایایی برای کاربران ایجاد می کند. شاید در طول مطلب برخی از این مزایا را خودتان متوجه شده باشید اما برای اینکه بهتر با آنها آشنا شویم در ادامه برخی از آنها را خدمت شما معرفی می کنیم:

حذف واسطه ها:

اولین مزیت استفاده از برنامه Dapp غیرمتمرکز بودن آن است که سبب حذف واسطه ها می شود. مثلاً برخی از اپلیکیشن های مالی غیر متمرکز به شما این امکان را می‌دهند که نقل و انتقالات مالی خودتان را به سرعت، بدون نیاز به پرداخت هزینه کارمزد و بدون نیاز به واسطه ها انجام دهید. اما این در حالی است که در انتقال پول از حساب بانکی علاوه بر اینکه شما باید هزینه زیادی بابت کارمزد پرداخت کنید. زمان زیادی هم باید برای انتقال پول منتظر بمانید.

آسیب پذیری ناچیز:

یکی دیگر از مزایای استفاده از برنامه غیرمتمرکز این است که این برنامه ها دربرابر حملات مجازی گوناگون آسیب پذیری فوق العاده کمی دارند. به عبارتی به دلیل این که این برنامه ها دارای سرور مرکزی نیستند. هیچ فضایی برای مهاجمین وجود ندارد که بتوانند به آن نفوذ کنند. ضمناً به دلیل اینکه قرارداد هوشمند این برنامه‌ها در هسته مرکزی آنها قرار می گیرد، حملات مخرب حتی امکان غیرفعال سازی سرویس های برنامه را هم ندارند.

حفظ حریم شخصی:

زمانی که کاربران از برنامه غیرمتمرکز استفاده می کنند حریم شخصی آنها به خوبی محافظت می شود. متاسفانه از زمانی که اینترنت راه اندازی شد، برنامه های مختلف با استفاده از اطلاعاتی که از کاربران خودشان به دست می‌آوردند، سعی در تحلیل ذهن آنها داشتند. در برنامه‌های غیر متمرکز چنین چیزی اصلا وجود ندارد و اطلاعات کاربران در اختیار هیچ شخصی قرار نمی گیرد.

مقاومت در برابر محدودیت:

برنامه های Dapp در برابر محدودیت ها و مسدود سازی ها مقاومت می کند. غیر متمرکز بودن این برنامه ها به کاربران این امکان را نمی‌دهد که مانع از ارسال تراکنش ها یا انتقال داده ها روی شبکه بلاکچین شوند و دسترسی بقیه کاربران را مختل سازند. برنامه غیرمتمرکز به شدت با چنین موضوعاتی مقابله می کند.

یکپارچگی داده ها:

یکی دیگر از مزایای استفاده از برنامه غیرمتمرکز، یکپارچگی داده ها است. رمزنگاری پیشرفته شبکه بلاکچین سبب ایجاد این مزیت شده است که اجازه هیچگونه تغییری در اطلاعات را نمی دهد و مانع از فعالیت های مخرب بر روی داده های عمومی می شود.در واقع یکپارچگی داده ها مانع از دستکاری افراد مخرب در برنامه ها و همچنین ایجاد تراکنش جعلی توسط آنها می شود.

معایب برنامه غیرمتمرکز

در بخش قبلی مزایای برنامه غیرمتمرکز را بررسی کردیم. طبیعتاً برای اینکه قضاوت بهتری در مورد این برنامه داشته باشیم باید معایب آن را هم عنوان کنیم. برخی از معایب این برنامه عبارت است از:

برنامه غیرمتمرکز خیلی کم به روز رسانی شده و تغییرات در آن ایجاد می شود. دلیل اصلی سرعت پایین به روز رسانی این برنامه به دلیل نبود مدیریت مرکزی در آن است که سبب می‌شود برای هر گونه تغییر نیاز به رای اعضای اصلی وجود داشته باشد.

دومین ایرادی که می توان به این برنامه وارد دانست، پیچیدگی‌های مراحل اولیه پیاده سازی برنامه غیرمتمرکز برای کاربران است. این موضوع سبب می شود راضی کردن کاربران جدید برای پیوستن به این برنامه ها کمی سخت و مشکل باشد. این موضوع از این جهت حائز اهمیت است که پیشرفته برنامه در گرو وجود کاربران متعدد در آن است.

کاربران اگر بخواهند از برنامه غیرمتمرکز یا Dapp استفاده کنند حتماً باید مرورگری داشته باشند که از این برنامه ها پشتیبانی می کند. این موضوع برای کاربران عادی کمی سخت است چرا که آنها به آسانی نمی توانند از هر مرورگری استفاده کنند.

جمع بندی

در این مطلب در مورد برنامه غیرمتمرکز صحبت کردیم. Dapp یا برنامه غیرمتمرکز تفاوت‌های زیادی با برنامه‌های متمرکز دارد. شاید مهم ترین ویژگی این برنامه ها، نبود مدیریت واحد و مرکزی در آنها است که سبب می‌شود قدرت در اختیار تمام کاربران باشد و همه چیز بر اساس رای و نظر آنها را رقم بخورد. البته نبود مدیریت مرکزی مشکلاتی مثل به‌روزرسانی کند را هم به همراه داشته است.

اما از این نظر که شفافیت اطلاعات در این شبکه در سطح بسیار خوبی قرار دارد و کاربران با اطمینان می توانند از آنها استفاده کنند سبب شده است، کاربران مجموعا از این برنامه ها رضایت داشته باشند. برنامه های غیر متمرکز در فضای جدید متاورس که در حال طراحی است کاربردهای زیادی خواهند داشت. برای افرادی که دوست دارند از پیشرفت های جهان عقب نمانند، استفاده از این برنامه ها می‌تواند به شدت مفید و موثر باشد.